Sahte Çek Nasıl Anlaşılır? Sahte Çek Suçu Cezaları

Sahte çek, günümüzde sahte belgelerle işlenen suçların başında gelen, cezası ağır suçlardan bir tanesidir. Bu suç, TCK’ nun 204. Maddesinin 1. Bendinde belirtildiği üzere hapis cezası ile sonuçlanan bir suçtur ve ne yazık ki oldukça yaygın olarak işlenen bir suçtur. TCK.’nun 204. Maddesine göre sahte çek, sahte çek düzenleme suçu, 2 ilâ 5 yıla kadar varan hapis cezası ile cezalandırılır ve mali suçlar kapsamında değerlendirilen suçlardan bir tanesidir. Ülkemizde olduğu gibi, aynı zamanda yurt dışında da ciddi bir suç olarak görülen sahte çek hazırlama veya sahte çek düzenleme, günümüzde dijital para transferi işleminin yaygınlaşmasına paralel olarak azalsa da hala ciddi oranda varlığını sürdürmeye devam etmektedir.

Çek kırdırma, çek bozdurma, vadeli çek nedir? Keşideci nedir? Açık çek ve karşılıksız çek ne anlama gelir? Sahte çek nasıl anlaşılır? Sahte çek suçu cezaları nelerdir? Sizleri sahte çek ile ilgili sık sık sorulan ve cevabı merakla beklenen tüm konular hakkında bilgilendirmeye çalışacağız. İçeriğimizden sahte çekler ve sahte çek düzenleme ile ilgili olarak merak ettiğiniz pek çok soruya cevap bulabileceksiniz. Sizler için, tüm bu soruların cevaplarını olabildiğince sade ve kısaca vermeye özen göstereceğiz. Sahte çek nasıl anlaşılır? Bir çekin sahte olduğu nasıl anlaşılır? Çek alırken veya çek yazarken dikkat etmeniz gerekenler nelerdir? Bir çek hangi durumlarda işlevsiz hale gelir? 

Sahte Çek Nedir ? 

Sahte çek nedir? Bu sorunun yanıtını verebilmek için, ilk olarak çek nedir ve ne maksatla kullanılır sorusunun yanıtını doğru ve anlaşılabilir bir şekilde vermek gerekir. O zaman, ilk başladığımız noktaya dönelim; çek nedir ve ne amaçla kullanılır? Çek ödeme sistemi ile ilgili olarak çevremizden sık sık duyduğumuz, ancak ne anlama geldiğini tam olarak bilemediğimiz “çek kırdırma” veya “çek bozdurma” ne anlama gelir? Çek kırdırma veya çek bozdurma işlemlerinin cezai ehliyeti var mıdır? Çek kırdırmanın veya çek bozdurmanın cezası nedir? Gelin, tüm bu soruların cevaplarını birlikte vermeye çalışalım. 

Çek, temel olarak özellikle yüksek meblağlı para transferi için kullanılan bir tür ödeme yöntemidir. Temelde çek, bankada belli bir miktar parası bulunan çek defteri sahibinin, yüksek meblağdaki parayı bir kişiye transfer etmek için kullandığı bir yöntemdir ve pek çok açıdan –özellikle de güvenlik açısından- fayda ve avantaj sağlar. Çek, pratik ve hızlı bir ödeme ve para transfer aracı olmasına karşın ülkemizde genellikle “vadeli” olarak kullanılan bir ödeme yöntemi olarak çıkmaktadır. Temel olarak yukarıda kısaca değindiğimiz “çek bozdurma” veya da “çek kırdırma” gibi kavramlar da, çeklerin genellikle ödeme vadesi ile birlikte kullanılmasından dolayıdır.

Açık Çek, Karşılıksız Çek, Vadeli Çek ve Çek Kırdırma Nedir? 

Banka çeki olarak da isimlendirebileceğimiz bu pratik ve kolay ödeme yöntemi, modern bankacılığa ait bir terim veya kavram olarak görülse de, başta Uygurlar gibi ilk Türk Kavimlerinde dahi örneklerine rastlayabileceğimiz şekilde kendisini göstermiştir. Haçlı Seferleri sırasında, Ortaçağ Avrupası’nda ve modern bankacılık metot ve işlemlerinin yaygınlaşmaya başladığı endüstri devriminden sonra yaygın bir ödeme şekli olarak görülen çek veya diğer bir adıyla banka çeki, bundan çok uzun zaman öncesinden de para alışverişi için yaygın olarak kullanılıyordu.

Özellikle Ortaçağ’da krallar, kendi damgalarını vurdukları çeşitli senet, çek ve belgelerle belli miktardaki maddi varlığı bir yerden bir yere aktarabiliyorlar veya kredi edebiliyorlardı. Günümüzde çek kullanarak para transferi gerçekleştirmek için de benzer şart ve koşulların yerine getirilmesi gerekiyor. Peki, çek ile para transferi veya ödeme nasıl gerçekleşiyor? 

Çek, genellikle çek defteri olarak da bilinen bir defterin yaprağıdır. Pek çok açıdan çekler, boş senetlere benzerler. Ancak bu senetler, çek defteri sahibinin imzası ve para tutarını senet üzerine yazması ile dikkate alınması gereken önemli ve ciddi birer vesika, bir tür belge haline gelir. Çek defteri olarak bilinen defterler, bankalar tarafından bankada hesabı bulunan kişilere verilir. Bu kişiler, birine çek yazarak ödeme yapmak istediklerinde, çek üzerine yazılmış olan para miktarının banka hesabında bulunuyor olması şarttır. Ödeme yapan kişi, çek üzerine imzasını atarak çeki verdiği kişiye bir nevi “akredite” eder.

Bu, çekin yeni sahibinin bir bankadan belli bir vadeden sonra veya kısa zaman içinde çek üzerinde yazılan meblağı bankadan alabilmesi anlamına gelir. Yani çek sistemi, bir tür kredilendirme işlemidir ve çek defteri sahibi, banka hesabındaki paranın miktarı doğrultusunda çek yazabilir. Bugün, gerek popüler kültür ve gerekse modern bankacılık ve dış ticaret ödeme sistemlerinde kendisine yer bulan açık çek, karşılıksız çek, sahte çek veya çek kırdırma gibi terimlerin hepsi, bu sistemin istemli veya istemsiz olarak bozulması durumunda ortaya çıkar.

Özetle, çek sistemi modern ödeme yöntemlerinden birisidir ve belli bir sistemle çalışır. Bu sistem bozulduğunda veya sahte çek düzenlendiğinde, bunu yapanlar cezalandırılırlar. Şimdi, çek sisteminin nasıl bilerek veya bilinmeyerek bozulduğunu ve bozulmaları durumunda yaygın olarak kullanılan çek terimlerinden söz edelim. 

Açık Çek: Açık çek, günümüzde bir tür popüler kültür ifadesi olarak da kullanılır. Çek defteri sahibi, çeki imzalar ancak bir tür senet olarak görülen çekin meblağ kısmına bir şey yazmaz. Bu durumda, çek olarak da bilinen senedin yeni sahibi, bu meblağ kısmına istediği miktarı yazabilir. Yani açık çek, temelde çek veya banka çeki olarak bildiğimiz senedin yine isteyerek veya istemeyerek yanlış veya eksik kullanılması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Şayet çek kesilen kişi, bu kısma hak ettiğinden yüksek bir meblağ yazarsa ve meblağın bir bankada karşılığı varsa, o meblağ yeni çek sahibi tarafından çekilebilir ve de kullanılabilir. 

Karşılıksız Çek: Karşılıksız çek, banka hesabında çek senedi üzerinde yazan meblağın bulunmaması durumuna verilen isimdir. Bir tür kredilendirme – akreditasyon / ödeme yöntemi olan çekler bu durumda “karşılıksız” olarak kabul edilirler. Sahte çek düzenleme ve sahte çek ile ilgili suçların, TCK. Tarafınca “belgede sahtecilik” suçu kapsamında ciddi bir suç olarak algılandığını ve 2 ilâ 5 yıl arasında hapis cezası ile cezalandırıldığından söz etmiştik. Karşılıksız çek, benzer şekilde banka ve çek alan kişilerin isteyerek veya istemeyerek mağdur olmasına, maddi ve itibar kaybı yaşamasına neden olur.

Bu nedenle karşılıksız çek ile ödeme yapmak, sahte çek düzenleme kadar olmasa da ciddi cezalara tabidir ve bu şekilde cezalandırılır. Ticari suçlar kapsamında değerlendirilen karşılıksız çek, TCK.’nun 5941 Sayılı yasası gereğince cezaya tabidir. Karşılıksız çek aynı zamanda çek hesabı açma cezası ile de cezalandırılabilir. 

Keşideci: Keşideci, bankacılık terminolojisinde, çeki kesen veya birisine ödeme amaçlı şek kesen kimseye verilen isimdir. Karşılıksız çek kesmek ya da sahte çek düzenlemek (çek sahteciliği) tamamen keşideci ve hamil olarak bilinen kişilerin ve çekte yazılan miktarın 

Vadeli Çek ve Çek Kırdırma: Çek veya diğer bir adı ile banka çeki, temel olarak yüksek miktardaki paranın ödemesi için kullanılan bir ödeme yöntemidir. Ancak, çeki kesen kişi bu çeki belli bir vadede karşısındakine verebilir. Özellikle ülkemizde yaygın olan bu çek işlemi, vadeli çek olarak isimlendirilir ve dış ticarette de yaygın olarak kullanılır. Çek kırdırma ise, çek vadesi ile son derece ilişkili olan bir başka kavramdır. Çek kırdırma, vadesi henüz dolmayan bir çekin başka birine daha düşük fiyat ile devredilmesi işlemine verilen isimdir. Çek kesme ve çek kırdırma kavramları da günümüzde banka çekleri ile ilgili yaygın olarak kullanılan deyimler arasında gelmektedir.

Çek kırdırma olarak da isimlendirilen bu işlemde, çekin karşılığı olan meblağdan daha düşük bir fiyat talep edilir ve bir nevi zaman kazanılır. Çek kesme ise, genellikle çek defterindeki senet üzerinde gerekli bilgilerin yazılmasından sonra çekin yeni sahibine verilmesi işlemine verilen isimdir. 

Çek ve çek sistemi, günümüzde sadece bankalar tarafından olduğu gibi aynı zamanda promosyon amacı ile çeşitli marka ve firmalar tarafından da kullanılabilir. Günümüzde mesai süresince çalışan beyaz yakalı işçilere verilen “yemek çeki” veya mağazaların yaygın olarak promosyon ve tanıtım için kullandıkları “hediye çeki” benzer şekilde bankalar arası ekosistemde yeri olan çekler gibi çalışırlar ve bunların da kimi zaman kırdırılması mümkün olabilir. 

Sahte Çek Nasıl Anlaşılır ?

Sahte çek, pek çok şekilde anlaşılabilir ve bu suç “çek sahteciliği” olarak tanımlanır. Çekte tahrifat, imzalı çekin üzerinde çeşitli değişiklikler yapılması durumuna verilen isimdir ve yine cezaya tabidir. Sahte çek düzenleme suçu kapsamında değerlendirilemez, buna karşın çek üzerinde yapılan her türden tahrifat da cezaya tabidir. Çek tahrifatı yani çek gibi önemli bir belgeye müdahale etmek anlamına gelir ve yine yasalar çerçevesinde cezalandırılır. Sahte çek ve çekte sahtecilik ise, cezası ağır ve çek ile ilgili suçlardan bir tanesidir. 

Sahte çek nasıl anlaşılır, günümüzde bir tür ödeme yöntemi olarak çek kullanan pek çok kişinin sıklıkla kendine sorduğu sorular arasında gelmektedir. Maalesef, yaygın olarak işlenen bir suç olduğu için, sahte çek nasıl anlaşılır sorusunun yanıtı son derece önemlidir ve günümüzde bankalar, bu tip durumlarla mücadele etmek için yeni basılan çeklere “karekod” eklemeyi uygun görmüşlerdir. Karekod sayesinde bir çekin sahte olup olmadığı, çok daha kısa zaman içerisinde kolaylıkla anlaşılabilir. Günümüzde, yeni basılan çeklerin çoğunda da karekod bulunmaktadır ve bu, çekin kontrolünü kolay ve pratik bir hale getirmektedir. Sahte çek nasıl anlaşılır sorusunun yanıtını, aşağıdaki adımları atarak verebilirsiniz. 

• Çek, Günümüzde Para ve Banknotlarda Olduğu Gibi, Özel Bir Tür Baskı Materyali Üzerine Basılır. Günümüzde Bu Yöntem, Sahte Para Basmanın (Kalpazanlığın) Önüne Geçmek İçin De Yaygın Olarak Tercih Edilen Bir Konudur. İlk Olarak Bir Çekin Gerçek veya Sahte Olup Olmadığını Anlamak İçin Çekin Kâğıdını İnceleyebilirsiniz. 

• Çek Sahteciliği, Geçmişte Kötü Niyetli Kimseler Tarafından Çok Daha Kolay İşlenebilen Bir Suçtu. Buna Karşın, Yeni Basılan Çeklerde Bulunan Karekod, Çekleri Kısa Zamanda Kontrol Etmenize Olanak Vermektedir. Karekod Sayesinde Bir Çekin Gerçek Mi Sahte Mi Olduğunu Kısa Zaman İçinde Anlayabilir, Aynı Zamanda Çekte Belirtilen Miktarın Bankada Mevcut Halde Bulunup Bulunmadığını Da Rahatlıkla Öğrenebilirsiniz. 

• Sahte Çek Düzenleme Suçu, Günümüzde Özellikle Birbirlerine Ödeme Yapan, Bunun İçin Çek Kullanan Ancak Birbirlerini Yeterince İyi Tanımayan Kişi / Kuruluşlar Arasında Gerçekleştirilir. Sahte Çek veya Çek Sahteciliği İle Karşı Karşıya Kalmamak İçin Tanımadığınız, Karşılıksız Çek Yazma Olasılığı Bulunan Kimselerden Çek Kabul Etmeyin. 
• Çek Aldığınızda O Çeki Tıpkı Bir Banknot veya Para Gibi Kontrol Edin. Çek Sahteciliği Yapanlar, Genellikle Çeklerde Kullanılan Kağıt veya Desenleri Birebir Taklit Etmekte Zorlanırlar. Bu Nedenle Bir Çek Aldığınızda –Özellikle de Yeterince Tanımadığınız Bir Kişiden- Çeki Titizlikle İncelemeyi Unutmayın. 

• Çek Alıp Verme İşlemini, Eğer Mümkünse Yanınızda Şahitler Eşliğinde Gerçekleştirin ve Çekin Sahte Olup Olmadığını Dikkatli Bir Şekilde İnceleyin. Bununla Beraber, Çek Alıp Verirken Karşılığı Miktarın Bankada Bulunup Bulunmadığını da Şahitler Huzurunda Sormayı İhmal Etmeyin. Günümüzde Yeni nesil Banka Çeklerinde, Bu Kontrolün Karekod İle Kolaylıkla Yapılabildiğini ve Çeşitli Mobil Uygulamaların Bu İşlemde Sizlere Yardımcı Olabileceğini Unutmayın.

Çek Senet ve Resmi Evrakta Sahtecilik inceleme hizmetimizi de inceleyebilirsiniz.

Sahte Çek Düzenlemenin Suçu Nedir?

Sahte çek düzenlemenin suçu Türk Ceza Kanunu’nun 204. Maddesinde ve 5237 sayılı kanunda belirtilen unsurlara bağlı olarak ve çekte sahtecilik suçu çerçevesinde 2 ilâ 5 yıl arasında hapis cezası ile cezalandırılır. Türk Ceza Kanunu’ndaki ilgili yasaların 1. Maddelerinde, suçun cezası ve tanımı yapılmıştır. Bununla beraber, sahte çek düzenlemek veya çek sahteciliği suçundan farklı olarak çek tahrifatı da ciddi bir suç olarak kabul edilir ve Türk Ceza Kanunu’nun 204. Ve 205. Maddeleri çerçevesinde cezalandırılır. Türk Ceza Kanunu’nun 204. Ve 205. Maddelerinde; 

Madde 204.-  (1) Çek Gibi Bir resmi belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir resmi belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren (tahrifat) veya sahte resmi belgeyi kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmi bir belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren, gerçeğe aykırı olarak belge düzenleyen veya sahte resmi belgeyi kullanan kamu görevlisi üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (3) Resmi belgenin, kanun hükmü gereği sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belge niteliğinde olması halinde, verilecek ceza yarısı oranında artırılır.

Madde 205.-  (1) Gerçek bir resmi belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.

Şeklinde suçun kapsam ve cezası belirtilmiştir. Dikkat ederseniz, sahte çek düzenlemek yani çek sahteciliği ile ilgili suçlar, birbirini takip eden yasalarla cezalandırılmaktadır. Çek sahteciliği ya da çek tahrifatı suçunun belgede sahtecilik ile ilgili kanun ve maddelerle cezalandırıldığını ve belirtilen cezalar ile cezalandırıldığını kendiniz de görebilirsiniz. Belki de bu yüzden çek sahteciliği, çekte tahrifat suçlarının sabit kılınması için çek gibi önemli belgeleri inceleyen kişiler, belgede sahtecilik veya sahte belge bilirkişi eğitimleri alırlar ve böylece, sahte çekler veya tahrif edilmiş çekleri kolaylıkla anlayabilirler. 

Sahte Çek Olduğunu Nasıl Anlarız? 

Sahte çek, orijinalinden ayırt edilebilir. İlk olarak çeklerin tıpkı banknotlar gibi özel bir tür ve taklit edilmesi güç bir kâğıda basıldığını unutmamalısınız. Bununla beraber, çek sahteciliği suçunun önüne geçmek için, karekod gibi sorgulanabilir unsurlarla desteklenen çeklerin sahtelerinin basılması gibi durumların önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Sizler için, yukarıda sıraladığımız önlemlere ek olarak aynı zamanda çek sorgulama ile ilgili servisleri kullanabilir, ek olarak yine sizlere tavsiye ettiğimiz adımları atabilirsiniz. 

• Çek Sahteciliği Suçunun Önüne Geçmek İçin Çeklerde Tıpkı Paralarda Olduğu Gibi Hologram Gibi Taklit Edilmesi Zor Unsurları Basılan Çeklere Eklerler. Hologram, Çeki Basmış Olan Bankanın Logosunu İçermelidir. Günümüzde Hologram veya Hologram Etiket, Aynı Zamanda Taklit Edilen Çeşitli Ticari Ürünler İçin De Zaman Zaman Kullanılır. 

• Çekte Sahtecilik Aynı Zamanda Birbirlerini Tam Olarak Tanımayan Kişiler Arasında Ödeme Aracı Olarak Çekin Kullanılması Durumunda da Yaygın Olarak Meydana Gelir. Bu Nedenle, Çek Aldığınız Kişinin (Keşidecinin) Adres ve Kimlik Bilgilerini Almayı Kesinlikle İhmal Etmeyin. 

• Çek Basımı İçin, Kaliteli ve Banknot ve Paralardakine Benzer Bir Tür Özel Kâğıt Kullanılır. Çek Kâğıdı Kalitesizdir ve Para veya Banknottan Farklı Bir Kaliteye Sahiptir. Basım Şekli Farklı Olan Çek, Girift (Karmaşık) Desenlere Sahiptir ve Bir Çekte, Her Kısım Belirlidir. Hologram ve Kare Kod ise, Çek Sahteciliğini Önlemek için Eklenmiş Unsurlardır ve Her Çekte Bulunur. Ancak Çek Kontrolü, Çekin Ön Yüzüyle Sınırlı Kalmaz, Çekin Arkasını da İncelemeli ve Kontrol Etmelisiniz. 

• Çek Kontrolü İçin, Çeki Basmış Olan Bankayla İletişime Geçebilir ve MICR Numarasına Bakarak Kontrolü Gerçekleştirebilirsiniz. Yine Banka Çekinin Sağ Üst Kısmındaki Numaranın MICR Kodu İle Uyumlu Olup Olmadığını Da Kontrol Edebilirsiniz. MICR yani “Magnetic Ink Character Recognition” Numarasını Çeşitli Sitelerden veya Başka Yollarla Kontrol Edebilir ve Böylece Çekin Sahte Mi Gerçek Mi Olduğunu Öğrenebilirsiniz. 

• Çek Sahteciliği Suçu İle Karşı Karşıya Kalmamak İçin, Daha Önce Size Aynı Bankadan Kesilmiş Bir Çek İle Kontrol de Gerçekleştirebilirsiniz. Sahte Para Saptamak İçin Kullanılan Yöntemlere Benzer Şekilde Bir Çekin Kağıdını, Hologram Kısmını, MIRC Numarasını İnceleyebilirsiniz. Yine Çeki Işığa Tutmak da Gerekli Olabilir. 

Çek Alırken Dikkat Etmemiz Gerekenler Nelerdir?

Çek alırken dikkat etmeniz gerekenler sayesinde, çek sahteciliği sorununu önleyebilirsiniz. Yukarıda sizler için çek alırken, çek keserken dikkat etmeniz gereken noktaları sizler için sıraladık. Çek, üzerinde imza bulunan değerli bir belge olarak görülür. Bu belgenin tahrif edilmesi, üzerinde manipülasyon yapılması, sahtesinin düzenlenmesi ciddi suçlar olarak nitelendirilir ve ilgili kanunlarla cezalandırılır. 

Bu yazımızda sahte çeki nasıl anlayacağınızı, çek alırken nelere dikkat etmeniz gerektiğini ve sahte çek vermenin suçlarından bahsettik. Sahte çek konusunu anladığımıza göre, şimdi birde sahte senet nasıl anlaşılır yazısına bakmanızda fayda var.