Adli Psikiyatrik ve Adli Psikolojik İnceleme | Hukuki Süreçler

Adli psikiyatrik ve adli psikolojik, hukukun doğru ve adil bir şekilde işlemesi için, davalı ve davacı taraflara uygulanan psikiyatrik ve psikolojik incelemeye verilen isimdir. Bir sanığın cezai ehliyetinin olup olmadığı, velayet davalarında çocuğa kimin bakacağının belirlenmesi, trafik kazası veya benzeri dava ve olaylarda hatanın tam olarak kime ait olduğu gibi hassas hukuki davalarda, psikiyatrik ve psikolojik inceleme sık sık talep edilir. Psikiyatrik ve psikolojik inceleme, özellikle cezai ehliyetin son derece önemli olduğu dava ve olaylar için önemli bir karar kriteridir ve bu nedenle adli psikiyatri ve psikiyatrik ve adli psikolojik inceleme günümüzde hukuki süreç ve davaların önemli unsurlarından bir tanesidir. 

Cezai Ehliyet Nedir? 

Cezai ehliyet, 18 yaşını aşmış olan ve akli durumu yerinde olan insanların, yaşadıkları ülkenin kanun ve sınırlamalarından sorumlu olması anlamına gelmektedir. Psikiyatrik ve psikolojik inceleme bu noktada önemli bir işleve sahiptir. Zira akıl hastaları veya aklî melekelerinde sorun olan insanlar, kanun ve yükümlülüklerden sorumlu değillerdir. Belki de bu yüzden özellikle ciddi davalarda suç isnat edilen kişinin aklî dengesinin yerinde olup olmadığının anlaşılması için, Psikiyatrik ve psikolojik inceleme ve adli psikiyatri son derece önemlidir. Günümüzde, hukuki olarak alınan kararların ceza ve yaptırımlarından muaf olmak için bazı insanlar psikolojik veya psikiyatrik sorunları varmış gibi hareket ederek, bu ceza ve yaptırımlardan uzak kalmak isteyebilirler. 

Psikiyatrik ve psikolojik inceleme ve adli psikiyatri sayesinde, zanlının cezai ehliyetinin olup olmadığı da kolaylıkla anlaşılabilir. Elbette, bir kişinin gerçekten psikiyatrik veya psikolojik sorunlarının olmadığının anlaşılması için derinlemesine bir psikiyatrik ve psikolojik inceleme ve analiz yapılması şarttır. Tam da bu noktada, adli psikiyatri devreye girer ve davalı veya zanlı ile ilgili psikiyatrik incelemeyi gerçekleştirir. 

Adli Psikiyatrik İnceleme Nedir?

Adli psikiyatrik inceleme, psikiyatrinin alt dallarından birisidir. Adli psikiyatrik inceleme ile davalı veya davacının (çoğunlukla davalı kişinin) cezai hüküm ve yaptırımlar ile cezalandırılıp cezalandırılamayacağı veya ne derecede cezalandırılabileceğini saptamak için, kişinin psikolojik ve psikiyatrik incelemeden geçmesine verilen isimdir. Yukarıda kısaca değindiğimiz ve özellikle adli psikiyatri için öneminden söz ettiğimiz cezai ehliyet uygunluğu gibi durumlar için adli psikiyatrik inceleme ve analiz son derece önemlidir. 

Adli psikiyatrik inceleme ile kişinin aklî melekelerinin yerinde olup olmadığı anlaşılabilir. Aklî yeterlilik, bu durumda, bir kişinin alacağı cezanın artmasına veya tam tersi olarak azalmasına neden olur. Akli psikiyatri sadece ceza hukuku için değil aynı zamanda miras veya velayet davaları gibi önemli davaları için son derece önemli ve de gereklidir. Özellikle miras davalarında adli psikiyatri, miras bırakacak olan kişinin aklî yeterlilikleri için gereklidir. Aynı şekilde, boşanma davalarında adli psikiyatrik inceleme, boşanma sonrasında varsa çocukların velayetinin kimde olacağının belirlenmesi için de son derece gereklidir. Peki, adli psikiyatri neden özellikle insanların cezai ehliyeti ile ilgilenir? 

Adli psikiyatri alt disiplininin ana konusu kişinin akıl sağlığının yerinde olup olmamasıdır. Akıl sağlığı, çeşitli hastalıklara ek olarak aynı zamanda farklı başka nedenlere bağlı olarak bozulabilir. Yaş unsuru, çeşitli psikolojik veya psikiyatrik hastalıklar, analiz edilen kişinin geçmiş deneyimleri ve pek çok etmene bağlı olarak, kişinin psikolojik durumu sağduyulu ve aklî kararlar almasını zorlaştırabilir. Bu durumda, kişi eylemlerinden çoğu zaman sorumlu tutulmaz. Suçlanan kişinin, eylemlerinden sorunlu tutulması için aklî dengesinin yerinde olduğunun saptanması gerekir. İşte bu noktada adli psikiyatri uzmanları devreye girer analiz sürecinde etkin olarak bulunur. Adli psikiyatrik inceleme, aşağıda sıraladığımız çeşitli dava tipleri için gerekli ve şarttır. 

• Trafik Kazalarında Sürücü veya Yayanın Durumunun Anlaşılması İçin, 

• Malpraktis Davalarında Doktor, Sağlık Çalışanı veya Yetki Sahibi Kişinin Psikolojik ve Psikiyatrik Yeterliliğinin Anlaşılması İçin, 

• Ceza Davalarında Zanlının Cezai Ehliyetinin Olup Olmadığının Anlaşılması İçin, 

• Miras ve Tazminat Davalarında Davalı veya Davacının ya da Mirası Bırakanın Akli Yeterliliklere Sahip Olduğunun Anlaşılması İçin, 

• Boşanma Davalarında ve Velayet Davalarında Kusurlu Görülen Tarafın Belirlenmesi İçin, 

Adli psikiyatriden faydalanılır. Günümüzde ayrıca adli psikiyatrik inceleme, çeşitli yetkiler verilecek olan kişilerin akli melekelerinin yerinde olup olmadığının belirlenmesi için de gerekli olabilir. 

Adli Psikiyatrik İnceleme Nasıl Yapılır?

Adli psikiyatrik inceleme, adli psikiyatri uzmanları tarafından gerçekleştirilen bir işlemdir. Adli psikiyatrik inceleme ile bir kişinin akli yeterliliklere sahip olup olmadığı anlaşılabilir. Psikoloji veya psikiyatri uzmanlarının söz konusu kişi üzerinde yapacakları analizler, o kişinin hukuki statüsünü ciddi oranda etkiler. Bu nedenle bir kişinin psikolojik ve psikiyatrik analizinin yapılabilmesi için, bir psikolog veya psikiyatristin görüşü ve analizine ihtiyaç duyulur. Özellikle seri katiller veya faili meçhul cinayetlerde de, katilin bulunması için adli psikiyatri uzmanları, görev alabilirler. Bu noktada, adli psikiyatri uzmanları, katilin psikolojik profilini rahatlıkla analiz edip, güvenlik güçlerine yardımcı olabilirler. 

Adli psikiyatrik incelemeye konu olan kişi ile ilgili analiz yapılabilmesi için çeşitli yöntem ve metotlar kullanılır. Temelde yapılan, psikanaliz içeren bir tür doktor – hasta görüşmesinden, muayeneden ibarettir. Bu noktada, adli psikiyatri örneğin bir miras davasında, miras sahibi kişinin akli dengesinin ve şuurunun yerinde olup olmadığını anlamak için ona bazı sorular sorabilir. Günümüzde aynı zamanda vekâlet ve benzeri işlemler için de yaşlı kişiler için benzer bir çalışma söz konusudur. Buna ek olarak adli psikiyatrik inceleme yapılacağı zaman, uzmanlar bir suç ile ilgili zanlının ifadesini inceleyebilir, onunla birden fazla kez görüşebilir, bir psikiyatri merkezinde zanlıyı muayene edebilir.

Adli psikiyatrik inceleme temelde, özellikle zanlı veya davalının psikolojik rahatsızlığı olup olmadığının, psikiyatrik sağlığının yerinde olup olmadığının incelenmesidir. Psikanaliz, konuşma, soru sorma ve yanıt alma ve benzeri yöntemlerle zanlıların akli dengesinin yerinde olup olmadığı varsa psikolojik veya psikiyatrist sorununun tespiti ve benzeri pek çok analiz için, adli psikiyatrik inceleme kullanılır.

Adli Psikolojik İnceleme Nedir?

Adli psikolojik inceleme, özellikle ceza davalarında veya cezanın daha hafif olduğu çeşitli davalarda, davalı ve davacının psikolojik durumunun incelenmesine verilen isimdir. Resmi olarak adli psikolojik inceleme veya diğer bir adı ile adalet psikolojisi, şu şekilde açıklanabilir; hukuki sorun ve süreçlere, psikolojik öğeleri de içeren bir persfektiften bakarak, hukuksal alanın adil, etkin ve insan haklarına uygun sonuçlara kavuşmasını sağlamaya çalışan disiplinler arası bir çalışma alanıdır. Adli psikolojik inceleme, 

• Suçun Nitelendirilmesi, 

• Suçlunun Psikolojik Profilinin Çıkarılması, 

• Akli Psikolojisinin İncelenmesi, 

• Suçlu Psikolojisi ve Suça Karışan Diğer Kişilerin Psikolojik Profillerinin Çıkarılması, 

Adli psikolojik inceleme adı altında yapılan başlıca çalışmalardır. Psikoloji, insan davranışlarını bir süreç olarak ele alır ve inceler.  Adli psikoloji ise, bir tür disiplinler arası çalışmadır. Adalet psikolojisi olarak da isimlendirilen bu çalışma alanı, insan davranışlarını inceleyerek bir tür kurallar silsilesi meydana getiren psikoloji bilimi ile hukukun birlikte ele alınmasını gerektirir. 

Adli psikoloji uzmanları, özellikle yargılama sürecinde ıslahevleri, hapishane ve adli tıp enstitülerinde de “adli psikolog” unvanı ile de görev almaktadırlar. 

Adli Psikolojik İnceleme Nasıl Yapılır?

Adli psikolojik inceleme, adli psikologlar tarafından ıslahevleri, hapishane ve adli tıp enstitülerinde yapılmakta olan bir çalışma alanıdır. Adli psikolog olarak çalışan insanlar, kendi görev tanımlarının bulunduğu ve yukarıda sıraladığımız alanlarda, suçluların veya suçlulukları henüz kanıtlanmamış olan insanların psikolojilerini inceler ve çeşitli sonuçlara varırlar. Burada, adli psikolog olarak çalışan insanların disiplinler arası bir tür çalışma alanları olduğunu tekrar etmekte fayda var. Tam olarak bu ifade şu anlama gelir; adli psikologlar hukukun yardımcı unsuru olarak suçlu bulunmuş veya zan altındaki kişilerin psikolojik durumlarını incelemek ve analiz etmekle yükümlüdürler. Bu noktada adli psikolog olarak çalışan uzmanlar, psikologların kullandıkları analiz ve psikanaliz yöntemlerini kullanırlar. 

Adli psikoloji uzmanları ile psikologların çalışma alanı insan ve insanı motive eden psikolojik dinamiklerin kaynağını bulmaktır. Bu açıdan bir adli psikolog ile psikoloğun gerçekleştirdiği çalışma, yöntem ve metot olarak birbirlerine son derece benzerler. Adli psikolojik inceleme veya diğer bir adı ile adli psikoloji, günümüzde insanları veya hukuki çerçeveden bakıldığında suçlu bulunmuş veya bulunması olası kişileri çeşitli yöntemlerle analiz ederler ve de incelerler. Psikanaliz, davranışçı terapi, psikoanalitik terapi, varoluşçu terapi, konuşma terapisi ve benzeri yöntemler kullanılarak adli psikolojik inceleme gerçekleştirilir.

Sizin için oluşturulan raporlara itiraz durumlarında karşıt adli bilim inceleme desteği alabilirsiniz.