Bilirkişi Nedir?

Bilirkişi nedir?; yargılamaya neden olan her türlü soruna, ulaşılamayan veya çözülemeyen sorunlara, bilgi kullanımına, teknik ve özellikle aranan soruna ilişkin müdahalede bulunan çözüm uzmanlarıdır. Görevlerini belirlenmiş kurallar çerçevesinde tarafsız ve bağımsız olarak yerine getirmekle yükümlüdür. Hukuki süreçte herhangi bir uyuşmazlık yoksa veya davanın çözümünde bir sorun yoksa bilirkişi görüşü alınmayacaktır. Özel ve teknik bilgi gerektiren hususlardan öteye gitmeyen bir açıklama yapılırken hukuki bir niteleme yapılması mümkün değildir. Görevini tamamlamaya yetkilidir ve çözüm uzmanı olarak görevinin başında veya sonunda işini başka bir uzmana devredemez. “Adli Bilirkişi incelemesi” uygun görüldüğü takdirde yapılır. Sır ile bağlı meslek mensubu, görevini tamamladıktan sonra da siciline ilişkin hususlarda gizlilik ilkesini sürdürmeye devam eder.

Bilirkişi / Uzman Tanık Nedir?

Uzman, bir savcı veya hakimin talebi üzerine mesleki faaliyetlerde bulunan ve uzmanlık alanıyla ilgili olarak mahkemeye bilgi sunan kişidir. Adli Tıp Kurumu gibi çeşitli kuruluşların çalışanlarına profesyoneller, akademisyenler veya uzmanlıklarını başka şekillerde göstermeyi başarmış kişiler olarak ve bilirkişi olarak danışılabilir. Tanık ve uzman birbirinden oldukça farklı kavramlardır. Tanık, tesadüfen bulduğu bir olayla ilgili bilgileri mahkemeye aktarır. Uzman, kendi uzmanlığı tarafından üretilen mevcut bilgilere dayalı bir rapor yazar.

Bilirkişi Ne Yapmalıdır?

Uzman, savcı veya hakimin talebi üzerine uygun çalışma faaliyetlerini yerine getirir. Bu kişiler, uzmanlık alanlarındaki tüm bilgi ve deneyimlerini mahkemeye sunmakla yükümlüdürler. Uzmanlar savcılar veya hakimler tarafından atanır. Belirli bir alanda veya teknikte uzman olabilen uzmanlar, görüşlerini yazılı veya sözlü olarak ifade ederler. Uzmanın sorumluluğuna giren diğer tüm görevleri ise şu şekilde sıralayabiliriz;

• Mahkemeye çağrıldıktan sonra hakkında bilgi istenen kişi hakkında işlem yapmakla yükümlüdür.
• Usulüne göre yemin etmeleri gerekir.
• Tarafsız olmaları önemlidir.
• Görevi başkalarına devretmeden  kendi başına tamamlaması gerekir.
• Görüşlerini uygun zamanda mahkemeye vermek zorundadırlar.
•  Yanlış görev dağılımı, hata gibi durumlarla karşılaştıklarında mahkemeye bildirmek zorundadırlar.

Bilirkişi Raporu

Bilirkişi Ne Yapmamalıdır?

Bilirkişi olmak dışarıdan bakıldığında kolay bir iş gibi görünmektedir. Mahkemelere göre bilirkişilerin görüşü, iki satır kopyalayıp yapıştırarak ve yazarak çok para kazandıkları yönündedir. Ancak, bir uzman olmak asla sanıldığı gibi kolay bir iş değildir. Uzmanlık büyük bir sorumluluktur. 

Uzmanın birincil sorumluluğu başvuruda istenen ayrıntılı ve doğru bilgileri sağlamak iken, bazı zor durumlarda kalması ve kayıtları baştan sona gözden geçirmesi, kayıtları özetlemesi ve doğrudan etkilemesi gereken bir duruma gelebilir.

• Profesyoneller asla mahkemeyi manipüle etmeye çalışmamalıdır. Bilirkişi raporunda hiçbir zaman hukuki değerlendirme yapılamaz.
• Bilirkişi atandığında, dosyayı aldıktan sonra, süresi içinde bir rapor yazmalı ve bilirkişi raporunu ilgili mahkemeye sunmalıdır.
• Bilirkişi olarak atandığında, haklı bir sebep olmaksızın bilirkişilik yapmaktan çekinmemelidir.

Bilirkişi Olmanın Şartları Nelerdir?

Bilirkişi kimler olabilir sorusu özellikle son zamanlarda oldukça merak edilmektedir. Hemen hemen çoğu kuruluşta bilirkişi uzmanlarına ihtiyaç duyulabilir. Mühendisler, doktorlar, inşaat işçileri, elektrikçiler vb. Örnek olarak birçok alanı  gösterebiliriz. Uzmanın çalışacağı kurumda en az 5 yıl deneyime sahip olması gerekmektedir. Alanında uzmanlaştıktan sonra bilirkişilik mesleğine girebilirler.

Profesyonel olarak bilirkişilik mesleğini icra edebilmek için üniversiteden mezun olmanız zorunludur. Eğitim gereksinimleri iş ilanları arasında değişebilir. Bilirkişiyi kimler olabilir, hangi kariyerler bilirkişi uzmanı olmayı mümkün kılar diye soracak olursanız; çilingirler, marangozlar, yazılımcılar, mühendisler, mimarlar aklınıza gelebilecek her meslekten bilirkişi uzmanı olunabilir. Bilirkişilik nasıl olunur sorusunun şartlarını sıralayacak olursak;

• Başvuru tarihinde en az yirmi beş (25) yaşında olmak,
• Başvuru tarihinde hukuki ehliyete sahip,
• Mesleki alanda en az 3 (üç) yıl deneyim sahibi,
• Zimmete para geçirme, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, iflas sahtekarlığı veya kaçakçılığı, resmi ihale ve satışlarda dolandırıcılık, yalan beyan, rüşvet ve rüşvet gibi suçlardan hüküm giymemiş olmak,
• Görevden veya kamu görevinden disiplin cezası almamış olmak,
• Mesleki faaliyette bulunabilmek için bir meslek kuruluşuna kayıt yaptırmak zorunda olan kişilerden, uygulama alanını belirten sertifika, meslek belgesi, yetki belgesi ve benzeri belgelerin istenmesi halinde bunları ibraz edebilmek.

Bilirkişiye Hangi Durumlarda Başvurulur?

Bilirkişiler yargılamada gerektiğinde hakimin başvuracağı “memur yardımcısı” ve “muhakeme konusu” olarak değerlendirilir. Nitekim bir Yargıtay kararında da “hakime yardımcı olmak bilirkişinin görevidir” denilmiştir. Uzmanlık, yargılama sürecinin gerekli bir parçası olmasına rağmen, kurumun uygulamada tamamen yozlaşmış olduğuna dair şikayetler yaygın olarak dile getirilmektedir. 

Uzlaşmanın hukuk dışında özel bilgi veya teknikler gerektirdiği durumlarda, taraflardan birinin talebi üzerine veya bizzat mahkeme, oylamaya ve bilirkişi görüşü almaya karar verir. Ancak, sulh hâkimliği mesleğinin gerektirdiği genel bilgi veya tecrübe veya hukuk bilgisi ile çözülebilecek durumlarda bilirkişilere başvurulamaz. 

Hakim, hukuk bilgisi ile çözümlenebilecek konularda, müşterek yaşam tecrübesine uygun gerekli bilgi ile bilirkişiye gidemez; ancak çözümü hukuka aykırı olan özel bilgi veya tekniklerin gerekli olduğu durumlarda uzmanlardan yararlanabileceği açıktır. Burada bahsedilen özel bilginin anlamı, hukuk bilimi dışındaki belirli bir bilimin sonuçlarının bilgisidir. Bilirkişi nasıl olunur sorusuna da cevap niteliğinde olan söylenenler bu mesleği yapmak isteyenler için oldukça önemlidir.